Μυστικά για την μακροζωία

Το μυστικό για να κλείσει κανείς έναν αιώνα ζωής χωρίς σωματική και ψυχική μιζέρια, είναι ο συνδυασμός καλών γονιδίων, θετικής σκέψης και απλών προληπτικών μέτρων, όπως δείχνουν οι νέες έρευνες.

Οι 100χρονοι στις ΗΠΑ αυξήθηκαν σε 96.548 το 2009 από 38.300 το 1990. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, οι άνθρωποι άνω των 85 ετών αποτελούσαν το 2010 το 1,7% του μόνιμου πληθυσμού της χώρας (190.000 άτομα περίπου, 83.000 άντρες και 107.000 γυναίκες). Τα ποσοστά την τελευταία 20ετία παρουσιάζουν αύξηση και στη χώρα μας.

Οι σύγχρονοι άνθρωποι ζουν περισσότερο, αλλά υποφέρουν επίσης περισσότερο από κάποια χρόνια αρρώστια. Μια ανάλυση κυβερνητικών δεδομένων στις ΗΠΑ βρήκε ότι, ενώ το προσδόκιμο επιβίωσης αυξάνεται σταθερά κατά την τελευταία δεκαετία, αυξάνεται επίσης η συχνότητα των καρδιοπαθειών, των εγκεφαλικών, του καρκίνου, του διαβήτη και των αναπηριών.
Το 1998 π.χ. το 16% των 70χρονων αντρών είχε πρόβλημα κινητικότητας, ενώ το 2006 το ποσοστό έφθασε το 25%. Γράφοντας στο περιοδικό «The Journal of Genrontology B» (Ιανουάριος 2011), οι συγγραφείς συμπεραίνουν ότι οι άνθρωποι ζουν περισσότερο όχι γιατί έχουν λιγότερες πιθανότητες να αρρωστήσουν, αλλά γιατί επιβιώνουν περισσότερα χρόνια με την αρρώστια τους.

Ως αποτέλεσμα, ένας 20χρονος άντρας σήμερα μπορεί να περιμένει να ζήσει περίπου έναν χρόνο παραπάνω σε σχέση με τον 20χρονο του 1998, αλλά θα ξοδέψει 1,2 χρόνια περισσότερα με μια ασθένεια και 2 περίπου χρόνια περισσότερα ανίκανος να λειτουργήσει φυσιολογικά. Η επικεφαλής συγγραφέας Αϊλίν Κρίμινς, καθηγήτρια Γεροντολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, είπε ότι, αν και υπάρχει μεγάλη επιτυχία στην αύξηση της διάρκειας της ζωής, αυτό έχει ένα κόστος.

Τα γονίδια

Τα γονίδια παίζουν πράγματι ρόλο στη μακροζωία. Ο δρ Νιρ Μπαρτζιλάι, γενετιστής στο Κολέγιο Ιατρικής «Αλμπερτ Αϊνστάιν» στη Νέα Υόρκη, αναφέρει ότι οι 100χρονοι έχουν 20 φορές περισσότερες πιθανότητες σε σχέση με τον μέσο άνθρωπο να έχουν έναν υπέργηρο συγγενή.Ερευνητές μάλιστα από το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης δημοσίευσαν στο περιοδικό «Science» 150 γενετικούς παράγοντες μεταξύ των 100χρονων που μπορεί να χρησιμεύσουν ως γενετικοί προγνωστικοί δείκτες μακροζωίας με ακρίβεια κατά 77%.

Μια σουηδική μελέτη όμως σε πανομοιότυπους δίδυμους συμπέρανε ότι μόνο το 20-30% της μακροζωίας είναι γενετικά καθορισμένο. Ο τρόπος ζωής φαίνεται να είναι πιο κυρίαρχος παράγοντας. Η 100χρονη κυρία Έστερ Τατλ από το Μανχάταν της Νέας Υόρκης, την οποία παρουσίασε πρόσφατα η εφημερίδα «The New York Times», κάνει κάθε πρωί ασκήσεις εδάφους στο σπίτι της, παίρνει πρωινό με φυσικό χυμό πορτοκάλι, μπανάνα και βρώμη και βγαίνει για μισή ώρα περπάτημα. Η ίδια συμβουλεύει: «Εάν σέβεστε αυτά που λένε οι γιατροί να κάνετε, μπορείτε να ζήσετε μια μακρά ζωή».

Η αισιοδοξία

Όπως και οι περισσότεροι 100χρονοι, σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης των 100χρονων της Νέας Αγγλίας από το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, η κυρία Τατλ έχει πολλούς φίλους. Μια άλλη μελέτη 100χρονων στη Σαρδηνία βρήκε ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι συνήθως σωματικά δραστήριοι, έχουν εκτενή κοινωνικά δίκτυα και διατηρούν στενές σχέσεις με την οικογένεια. Επίσης, έχουν λιγότερες πιθανότητες να αισθάνονται κατάθλιψη σε σχέση με έναν μέσο εξηντάρη.

Η δρ Χίλαρι Τιντλ από το Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ βρήκε ότι σε 97.000 γυναίκες, που παρακολούθησε επί οκτώ χρόνια, όσες ήταν αισιόδοξες είχαν σημαντικά λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν από καρδιοπάθεια και άλλες αιτίες σε σχέση με τις απαισιόδοξες.

Οι αισιόδοξοι έχουν επίσης λιγότερες πιθανότητες να έχουν υψηλή πίεση, χοληστερίνη ή διαβήτη, γεγονός που οι επιστήμονες αποδίδουν στο ότι οι αισιόδοξοι φροντίζουν περισσότερο την υγεία τους. Πράγματι, οι απαισιόδοξοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να είναι υπέρβαροι, να καπνίζουν τσιγάρα και να μην ασκούνται, γεγονός που δείχνει ότι όσοι σκέφτονται αρνητικά κάνουν πιο κακές επιλογές στη ζωή τους.

«Η βασική προϋπόθεση μακροζωίας είναι η κατά Πλούταρχον “ευθυμία'”, η εσωτερική ηρεμία», τονίζει ο διευθυντής του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας, καθηγητής Παύλος Τούτουζας. «Είναι αυτή που φέρνει η δημιουργία, η ενασχόληση με κάτι που μας αρέσει, το διάβασμα».

Εντούτοις, το μυστικό της μακροζωίας μπορεί να βρίσκεται σε ένα ταπεινό ποτηράκι κρασί μαζί με το φαγητό, που μειώνει κατά 24% τη θνησιμότητα από όλες τις αιτίες, όπως βρήκε η ελληνική μελέτη ΕΠΙΚ,που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «British Medical Journal» (Α. Τριχοπούλου, Δ. Τριχόπουλος, Χ. Μπάμια). Οι ερευνητές αποδίδουν τα οφέλη του κρασιού όχι μόνο στο ότι επιδρά θετικά στις λιποπρωτεΐνες LDL και HDL, αλλά και στο ότι εκλύει στο στομάχι θρεπτικά συστατικά από τις τροφές.

Νέα «ελιξίρια» νεότητας

Τελευταίες έρευνες βρίσκουν νέα πιθανά ελιξίρια νεότητας. «Υπάρχουν δύο εξελίξεις στα συμπληρώματα διατροφής, οι οποίες μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση των βλαβών από τη γήρανση: η ρίζα του φυτού astragalus και το εκχύλισμα ganoderma», λέει ο διευθυντής της Βρετανικής Εταιρείας Μακροζωίας δρ Μάριος Κυριαζής.

Το astragalus root είναιένα συμπλήρωμα που προλαμβάνει τη βράχυνση των τελομερών. Τα τελομερή είναι τα άκρα τεμάχια του DNA, τα οποία ελέγχουν την ικανότητά του να διαιρείται. Με τη γήρανση, τα τελομερή γίνονται προοδευτικά βραχύτερα και αυτό σχετίζεται με τις βλάβες λόγω ηλικίας. Τα συμπληρώματα από το φυτό αυτό έχει βρεθεί ότι προλαμβάνουν και επιβραδύνουν την απώλεια των τελομερών και έτσι διατηρούν το DNA σε καλή κατάσταση.

«Το ganoderma είναι ένα εκχύλισμα από τροπικά μανιτάρια», λέει ο κ. Κυριαζής. «Τα συστατικά του, που ονομάζονται ganodermosides, προστατεύουν ορισμένα γονίδια, προλαμβάνουν τον ανώμαλο θάνατο των κυττάρων και επιμηκύνουν τη διάρκεια ζωής σε εργαστηριακά πειράματα. Δεν υπάρχουν μελέτες σε ανθρώπους, αλλά πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι τα γονίδια που επηρεάζονται στα ζώα είναι παρόμοια με εκείνα στους ανθρώπους και επομένως τα οφέλη μπορεί να επεκταθούν στους ανθρώπους».

Τα συμπληρώματα αυτά υπάρχουν σε καταστήματα ειδών υγιεινής διατροφής και στο Διαδίκτυο. «Επιπλέον, συνιστώ να κάνετε ασκήσεις για τον εγκέφαλο, να αποφεύγετε τη ρουτίνα και τη μονοτονία, να εξερευνάτεενεργά νέες καταστάσεις και γενικά να αλλάζετε τον τρόπο ζωής σας», συμβουλεύει ο δρ Κυριαζής. «Υποστηρίζω τη στωική φιλοσοφία της έρευνας της “Αριστείας” (της Αρετής), γιατί αυτή η συνεχής προσπάθεια για να βελτιώσει κανείς τις ικανότητες του νου και του πνεύματος οδηγεί σε μακρύτερη ζωή».

Μένουν πίσω οι Ελληνίδες

Με βάση στοιχεία του ΟΗΕ, η Ελλάδα βρίσκεται στη 18η θέση της παγκόσμιας κατάταξης μεταξύ 194 χωρών για το προσδόκιμο επιβίωσης. Στην πρώτη (καλύτερη) θέση βρίσκεται η Ιαπωνία, ενώ αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία, η Γαλλία, η Σουηδία, η Νορβηγία, η Ολλανδία και η Αυστρία, προηγούνται της χώρας μας και οι ΗΠΑ βρίσκονται στην 36η θέση.

«Η αναμενόμενη ζωή κατά τη γέννηση αυξάνεται προοδευτικά στην Ελλάδα», λέει η κ. Λάγιου. «Οι ρυθμοί, όμως, βελτίωσης υπολείπονται των αντίστοιχων στις άλλες αναπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες και μπορούμε να πιθανολογήσουμε τις αιτίες: τον υψηλό επιπολασμό του καπνίσματος και της παχυσαρκίας στη χώρα μας, τηνεγκατάλειψη της μεσογειακής διατροφής και τηςάσκησης.

Παράλληλα, η σύγχρονη ιατρική τεχνολογία, που έχει αρχίσει να γίνεται εξαιρετικά αποτελεσματική, δεν φαίνεται να είναι εξίσου προσιτή σε όλες τις ομάδες του ελληνικού πληθυσμού».

Σήμερα, η αναμενόμενη ζωή κατά τη γέννηση στην Ελλάδα είναι 80 έτη (όσο περίπου και στην Ευρώπη), έχοντας αυξηθεί κατά περισσότερο από 2 έτη κατά τη διάρκεια της τελευταίας 15ετίας. Πάνω από τα δύο τρίτα της αύξησης στην αναμενόμενη ζωή οφείλονται στην επιμήκυνση της ζωής μετά τα 65 έτη. Από το 1990 έως σήμερα, η αναμενόμενη ζωή των Ελλήνων μετά τα 65 έτη αυξήθηκε από 17 σε 19 έτη.

Οι Ελληνίδες χάνουν πόντους μακροζωίας από τις άλλες Ευρωπαίες.«Υποθέτουμε ότι η ανατροπή έχει να κάνει με την καλύτερη συμμόρφωση των γυναικών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες σε πρακτικές προσυμπτωματικού ελέγχου και την αύξηση του ποσοστού παχυσαρκίας μεταξύ των γυναικών μας», εξηγεί η κ. Λάγιου. «Στους άντρες δεν παρατηρούμε αντίστοιχη αναστροφή, παρόλο που οι αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι αντίστοιχες με αυτές των γυναικών, γιατί η υπεροχή τους στο προσδόκιμο επιβίωσης σε σχέση με τους άντρες άλλων ευρωπαϊκών χωρών ήταν στο παρελθόν πολύ πιο έκδηλη σχετικά με εκείνη των γυναικών».

Τα 7 απλά «μυστικά» της μακροζωίας

Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία δημοσίευσεέναν πίνακα με 7 οδηγίες για μακροζωία. Αυτέςβασίστηκαν στα αποτελέσματα έρευνας, που έδειξε ότι όσοι 50χρονοι ακολουθούν αυτές τις οδηγίες, μπορούν να ζήσουν άλλα 40 τουλάχιστον χρόνια με καλή ποιότητα ζωής, χωρίς καρδιακά προβλήματα ή εγκεφαλικά επεισόδια. Οι συμβουλές είναι:

1. Να μην καπνίζεις.

2. Να διατηρείς ένα επίπεδο σωματικής άσκησης.

3. Να μην έχεις περιττά κιλά.

4. Να ακολουθείς υγιεινό διαιτολόγιο.

5. Να ελέγχεις συχνά την πίεσή σου.

6. Να μετράς τη χοληστερίνη σου.

7. Να έχεις φυσιολογικό σάκχαρο.